Ἡ Διδακτορικὴ διατριβὴ τῆς Εἰρήνης Μαυροπούλου

Στὸ πρῶτο κεφάλαιο τοῦ πρώτου μέρους ἀναφερόμαστε στὴν σημασία τῆς γλώσσης γιὰ τὴν ψυχοεκπαιδευτικὴ ἀνάπτυξι τοῦ ἀνθρώπου (μάθησι, σκέψι, πρᾶξι καὶ αὐτοαντίληψι). Ἐξετάζεται ἐπίσης πῶς συντελεῖται ἡ γλωσσικὴ ἀνάπτυξις. Στὸ δεύτερο κεφάλαιο ἀναφερόμαστε στὰ πορίσματα τῶν ἐρευνῶν γιὰ τὴν διδασκαλία τῆς γλώσσης (παραγωγή και πρόσληψις προφορικοῦ καὶ γτραπτοῦ λόγου) καὶ δὴ τῆς ἑλληνικῆς μὲ τὴν μακραίωνη καλλιέργεια, ὡς ἀπαιτούμενης γνώσης σχεδιασμοῦ, παραγωγῆς καὶ χρήσεως διδακτικοῦ ὑλικοῦ μὲ τὴν χρησιμοποίησι προηγμένων μεθόδων. Συζητεῖται ἐπίσης, τὸ φιλοσοφικὸ ὑπόβαθρο τῆς γλωσσικῆς διδασκαλίας καὶ ἡ ἠθικὴ διαπαιδαγώγησις τοῦ παιδιοῦ. Τέλος, ἐξετάζεται ἡ ὠφελιμότητα της γνώσεως ἀρχαίων γλωσσῶν (συζητεῖται ἡ σχέσις τῆς γνώσεως τῆς ἀρχαίας ἐλληνικῆς μὲ νοητικὲς καὶ ψυχογλωσσικὲς διεργασίες μὲ ἔμφασι στὴν πρωτοβάθμια ἐκπαίδευσι.) Στὸ δεύτερο μέρος ἐκτίθεται ἡ μέθοδος διδασκαλίας τῆς ἐλληνικῆς γλώσσης, ἡ ὁποία σχεδιάσθηκε συμφώνως μὲ τὴν γνωστικὴ ἀνάλυσι ποὺ προηγήθηκε, καὶ ἀπευθύνεται σὲ μαθητὲς Δημοτικοῦ.

Στὸ τρίτο μέρος ἐκτίθεται ἡ προβληματικὴ τῆς ἐρεύνης και ἡ ἐπισκόπησις τῆς ἐρευνητικῆς βιβλιογραφίας γιὰ τὰ ἀποτελέσματα μίας τέτοιας διδασκαλίας. Ὡς ἐπακόλουθο τῆς θεωρητικῆς τεκμηρίωσης, στὸ δεύτερο μέρος προτείνεται ἡ διαχρονικὴ προσέγγισις τῆς ἐλληνικῆς γλώσσης, ὑπὸ τὴν μορφὴν ἐπιλύσεως προβλήματος ἀπὸ τὸ Δημοτικό. Στὸ τρίτο μέρος διαφαίνεται ἡ ἀναγκαιότητα διερευνήσεως τῆς ἀποτελεσματικότητος τῆς μεθόδου καὶ ἐκτίθεται ἡ προβληματικὴ τῆς ἐρεύνης και ἡ ἐπισκόπησις τῆς ἐρευνητικῆς βιβλιογραφίας (διεθνεῖς ἔρευνες καὶ ἔρευνες στὴν Ἑλλάδα γιὰ τὴν διδασκαλία τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς στὴν Πρωτοβάθμια ἐκπαίδευσι). Στὸ τέταρτο μέρος ἐκτίθενται οἱ στόχοι καὶ οἱ ἐρευνητικὲς μας ὑποθέσεις, ἡ μεθοδολογία τῆς ἐρεύνης καὶ ἡ ὑλοποίησίς της στὴν Στ΄ Δημοτικοῦ. Στὸ πέμπτο μέρος παρατίθενται τὰ ἀποτελέσματα τῆς ἐρεύνης, ἀκολουθεῖ συζήτησις ἐπ΄αὐτῶν καὶ προτάσεις. Ἡ διδασκαλία τῆς ἀρχαίας ἐλληνικῆς γλώσσης στὴν Πρωτοβάθμια ἐκπαίδευσι, ὑπὸ τὴν μορφὴ ἐπιλύσεως προβλήματος (μὲ ἐνεργητικὲς μεθόδους) ἐπιδρᾶ θετικὰ στὴν γνωστικὴ καὶ ἠθικὴ ἀνάπτυξι τῶν παιδιῶν γι΄αὐτὸ προτείνεται ἡ διαχρονικὴ προσέγγισις τῆς γλώσσης ἀπὸ τὴν ἔναρξι τῆς γλωσσικῆς διδασκαλίας.

1. Ἀρχαία Ἑλληνικὰ στὴν Στ΄ Δημοτικοῦ (πειραματικὴ ἔρευνα):

            Ἡ συστηματικὴ ἐξάσκησις τῶν παιδιῶν τῆς πειραματικῆς ὁμάδος στὴν ἀρχαία Ἑλληνικὴ γλῶσσα διήρκησε ἕνα σχολικὸν ἔτος (Ὀκτώβριο ἕως Μάιο). Ἡ ἐξάσκησις διαρκοῦσε μία διδακτικὴ ὥρα τὴν ἑβδομάδα. Τὰ παιδιὰ τῆς πειραματικῆς ὁμάδος διδάσκονταν τὴν ἀρχαία Ἑλληνικὴ γλῶσσα (πολυτονικὸ, ἐτυμολογία, ἀπομνημόνευσις καὶ δραματοποίησις μύθων τοῦ Αἰσώπου, ρητῶν καὶ ἄλλων κειμένων καταλλήλων γιὰ τὴν ἡλικία του μὲ τὴν μέθοδο “Διαλεχθῶμεν Ἑλληνικῶς”) ἀπὸ ἐπισκέπτρια φιλόλογο, ἡ ὁποία ἐδίδασκε στὸ σύνολο τοῦ τμήματος. Τὰ παιδιὰ τῆς ὁμάδος ἐλέγχου τὴν ὥρα αὐτὴ ἐξασκοῦνταν στὴν Νεοελληνικὴ γλῶσσα, σύμφωνα μὲ τὸ Ἀναλυτικὸ Πρόγραμμα τῆς Στ΄Δημοτικοῦ.

Πρὶν καὶ μετὰ τὸ πέρας τῆς ἐξασκήσεως τὰ παιδιὰ τῆς πειραματικῆς ὁμάδος καὶ τῆς ὁμάδος ἐλέγχου ἐξετάσθηκαν μὲ κοινὸ γνωστικὸ τὲστ σὲ διδαγμένη ὕλη,   προκειμένου  διαπιστωθῆ ἄν ἡ ἐξάσκησις αὐτὴ εἶχε ἐπίδρασι στὴν κατανόησι, στὴν ὀρθογραφημένη γραφὴ καὶ γενικὰ στὸν ἀποτελεσματικὸ χειρισμὸ τῆς νέας Ἑλληνικῆς, καὶ μὲ ἐρωτηματολόγιον προκειμένου  διαπιστωθῆ ἄν ἡ ἐξάσκησις αὐτὴ εἶχε ἐπίδρασι στὴν ἠθικὴ ἀνάπτυξι τῶν μαθητῶν.

Α ΦΑΣΙΣ

Στὴν πρώτη φάσι χορηγήθηκε ἡ δοκιμασία σὲ ὅλα τὰ ὑποκείμενα (τέλη Σεπτεμβρίου, πρὶν ἀπὸ τὴν ἔναρξι τῆς πειραματικῆς διδασκαλίας, ἀλλὰ ἀφοῦ εἶχε ὁλοκληρωθῆ σὲ ὅλα τὰ τμήματα ἡ ἐπανάληψις στὴν διδαχθεῖσα ὕλη τῆς προηγουμένης σχολικῆς χρονιᾶς, δηλ. τῆς Ε΄ τάξεως). Τὰ δεδομένα χρησιμοποιήθηκαν, γιὰ νὰ συγκριθῆ ἡ πειραματικὴ μὲ τὴν ὁμάδα ἐλέγχου.

Β ΦΑΣΙΣ

Στὴν δεύτερη φάσι τῆς ἐρεύνης στὰ τέσσερα τμήματα τῆς πειραματικῆς ὁμάδος μία ὥρα ἑβδομαδιαίως ἀπὸ τὸ μάθημα τῆς γλώσσης ἀφιερώθηκε στὴν διδασκαλία τῶν ἀρχαίων Ἑλληνικῶν (διαχρονία, ἐπίλυσις προβλήματος), ἐνῶ στὴν ὁμάδα ἐλέγχου συνεχίστηκε ἡ διδασκαλία τῆς γλώσσης σύμφωνα μὲ τὸ Ἀναλυτικὸ Πρόγραμμα (συγχρονία/σύγχρονες παιδαγωγικὲς ἀρχές). Μὲ ἄλλα λόγια, ὁ σχεδιασμὸς τῶν διδασκαλιῶν ἦταν τέτοιος ὥστε ἡ μόνη διαφοροποίησις στὴν  πειραματικὴ ὁμάδα νὰ ἀφορᾶ τὴν διαχρονικὴ προσέγγισι τῆς Ἑλληνικῆς γλώσσης, διατηρώντας σταθεροὺς τοὺς λοιποὺς παράγοντες (διδακτικοὶ στόχοι, τεχνικὲς ἀξιολόγησης, χρῆσις μέσων). Στὸ τέλος τοῦ σχολικοῦ ἔτους χορηγήθηκε ἡ δοκιμασία τῆς πρώτης φάσεως ἐλαφρῶς τροποποιημένη σὲ ἐπίπεδο δυσκολίας (σύμφωνα μὲ τὴν διδακτέα καὶ διδαχθεῖσα ὕλη τῆς Στ’ τάξεως) καὶ βέβαια ἦταν ἴδια καὶ γιὰ τὴν πειραματικὴ καὶ γιὰ τὴν ὁμάδα ἐλέγχου.

Ὁ παραπάνω σχεδιασμὸς ὑπὸ τὴν καθοδήγησιν τῆς ἐπιβλέπουσας καθηγήτριας Μαρίας Τζάνη ἔγινε πρῶτον, γιὰ νὰ ἐξασφαλισθῆ ἡ πειραματικὴ διδασκαλία καθ’ὅλη τὴν διάρκεια τοῦ σχολικοῦ ἔτους καὶ ὄχι μόνο γιὰ λίγους μῆνες καὶ δεύτερον, ἐπιθυμία μας ἦταν ὅλα τὰ ὑποκείμενα τῆς ἐρεύνης νὰ δοκιμασθοῦν σὲ θέματα γνωστὰ καὶ διδαγμένα καὶ μάλιστα κατὰ τὸ πλεῖστον μέρος ἐπὶ δύο ἔτη (σὲ ὕλη δηλ. κοινὴ τῆς Πέμπτης καὶ Ἕκτης τάξεως) ὥστε νὰ ἀποκλεισθῆ ὁ παράγων δάσκαλος ἤ ἄλλοι παράγοντες ποὺ θὰ μποροῦσαν νὰ δυσχεράνουν τὴν ἀρχικὴ διδασκαλία. Τὸ δεῖγμα δὲ τῶν μαθητῶν τῆς μελέτης ἐπαναξιολογήθηκε στὴν πλειονότητά του μετά ἀπὸ παρέλευσι ἑνὸς ἔτους ἐπιτρέποντας τὴν ἀξιολόγησι τῆς ἀξιοπιστίας τῶν ἀποτελεσμάτων μεταξύ διαδοχικῶν μετρήσεων.

Ὁ ἐπιλεχθεὶς σχεδιασμὸς ἐπιτρέπει ἐπίσης διπλὴ δυνατότητα συγκρίσεως:τόσο τῆς κάθετης συγκρίσεως κάθε ὁμάδος (πειραματικῆς καὶ ἐλέγχου) ὡς πρὸς τὸν ἑαυτό της ὅσο καὶ τῆς ὁριζόντιας συγκρίσεως κάθε ὁμάδος μὲ τὴν ἄλλη.

Ἡ ὁριζόντια σύγκρισις τῶν δύο ὁμάδων πρὶν τὴν διαφοροποίησι τῆς ἀνεξάρτητης μεταβλητῆς (διδασκαλία ἀρχαίων Ἑλληνικῶν) ἐπιτρέπει τὴν ἐξαγωγὴ συμπερασμάτων ὡς πρὸς τὴν ἰσοδυναμία τῶν ὁμάδων. Ἀνάλογα μὲ τὸ ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς συγκρίσεως ἀξιολογεῖται καὶ ἡ σύγκρισις μεταξὺ τῶν δύο ὁμάδων μετὰ τὴν διαφοροποίησι. Ὑπάρχει στὴν συνέχεια ἡ δυνατότητα μετρήσεως τῆς μεταβολῆς τῶν πρὸς ἔρευνα γνωστικῶν καὶ ἠθικῶν διαστάσεων σὲ κάθε ὁμάδα ὡς πρὸς τὸν ἑαυτό της, σὲ σχέσι μὲ τὴν διαφοροποίησι ἤ ὄχι τῆς ἀνεξάρτητης μεταβλητῆς. Ἡ σύγκρισις τῶν μεταβολῶν τῶν δύο ὁμάδων ἐπιτρέπει τέλος τὴν ἀξιολόγησι τῆς ἐπιδράσεως τῆς μεταβλητῆς τῆς γνώσεως ἀρχαίων Ἑλληνικῶν στὶς πρὸς ἔρευνα ἐξαρτημένες μεταβλητές.

1. ΜΕ ΤΕΣΤ ΕΠΙΔΟΣΕΩΣ / ΓΝΩΣΤΙΚΟ

ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ   : φωνολογικὰ λάθη

                               ἱστορικὰ λάθη

                               γραμματικὰ λάθη

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ: χρόνοι παροντικοὶ καὶ παρελθοντικοὶ

                             κλίσις οὐσιαστικῶν, ἐπιθέτων, μετοχῶν καὶ ρημάτων

ΣΥΝΤΑΞΙΣ : δευτερεύουσες προτάσεις

ΣΥΝΘΕΣΙΣ : κυκλώσατε τὶς σύνθετες λέξεις

                       χωρίσατε στὰ συνθετικὰ μέρη

ΟΡΙΣΜΟΙ λέξεων

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟΝ : Γράψε μία προτάσι γιὰ κάθε λέξι

                            Εὕρεσις λέξεως (πῶς ὀνομάζεται)

                            Δημιουργῆστε συνθήματα

                            Συμπλήρωσε τὰ κενὰ μὲ τὴν κατάλληλη λέξι

2. ΜΕ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΝ

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ (ἐπιχειρηματολογία):

                             ΕΜΠΛΟΚΗ (προσωπικὴ κινητοποίησις)

                             ΕΥΧΕΡΕΙΑ (ποσότης ἐπιχειρημάτων)

                             ΠΛΗΡΟΤΗΤΑ (εἶδος ἐπιχειρημάτων /ποιοτικὸς

                                                         χαρακτηρισμὸς)

ΗΘΙΚΗ ΓΝΩΜΗ – ΠΡΑΞΙΣ

ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ (αἰτιολόγησις-ἀνάλυσις περιεχομένου)

ΣΤΑΔΙΟΝ ΗΘΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ

      ΜΕΤΑΓΝΩΣΙΣ (γνωστικὴ ὑπεραξία κατὰ τὴν καθηγήτρια)

3. 3. ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΙΣ ΤΟΥ ΓΡΑΠΤΟΥ

  ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΓΡΑΦΗΣ

        ΤΟΝΙΣΜΟΣ

ΣΤΙΞΙΣ

ΟΡΘΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ ΓΡΑΦΗ

4. ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ

1^η ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ (ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟΝ)

2^η ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ (ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ)

α)  Ἡ διδασκαλία τῆς ἀρχαίας ἐλληνικῆς γλώσσης στὴν Πρωτοβάθμια ἐκπαίδευσι, ὑπὸ τὴν μορφὴ ἐπιλύσεως προβλήματος (μὲ δηλ. ἐνεργητικὲς μεθόδους) ἐπιδρᾶ θετικὰ στὴν γνωστικὴ καὶ ἠθικὴ ἀνάπτυξι τῶν παιδιῶν, γι΄αὐτὸ προτείνεται ἡ διαχρονικὴ προσέγγισις τῆς γλώσσης ἀπὸ τὴν ἔναρξι τῆς γλωσσικῆς διδασκαλίας.
β) Τὰ ἀποτελέσματα τῆς ἐρεύνης μᾶς ἐπιτρέπουν νὰ προτείνουμε τὴν διαχρονικὴ καὶ κατ΄ ἐπέκτασιν ἑρμηνευτικὴ προσέγγισι τῆς μητρικῆς γλώσσης ὑπὸ τὴν μορφὴν ἐπιλύσεως προβλήματος (problem solving), καθ΄ ὅσον αὐτὴ συνάδει μὲ τὸν τρόπο ποὺ μαθαίνει ὁ ἐγκέφαλος.

γ) Τὰ ἀποτελέσματα τῆς ἐρεύνης συνάδουν μὲ τὰ εὑρήματα ἀντιστοίχων ἐρευνῶν στὴν Ἀγγλία καὶ στὶς Η.Π.Α. Συγκεκριμένα, ἡ ἐκμάθησις τῶν κλασικῶν γλωσσῶν (Λατινικῶν ἤ /καὶ Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν), μὲ ἐνεργητικὲς μεθόδους, βρέθηκε ὅτι:

• εὐνοεῖ τὴνγλωσσικὴ ἀνάπτυξι
• ἐνισχύει τὴνἀναγνωστικὴ ἱκανότητα
• ὀξύνει τὴνἀντιληπτικὴ ἱκανότητα
• ἐνισχύει τὴνἱκανότητα ἐκμαθήσεως ξένων γλωσσῶν
• ἀποτελεῖ  φορέα παρώθησης ἀκόμα καὶ παιδιῶν μὲμαθησιακὲς δυσκολίες

Θετικὴ ἐπίδρασις διεπιστώθη ἰδιαιτέρως στὴν Α΄ βάθμια Ἐκπαίδευσι: 

• στὴν κατανόησι τῶν γραμματικῶν καὶ   συντακτικῶν  

    δομῶν τῆς Ἀγγλικῆς

• στὸν λόγο καὶ στὴν ἀναγνωστικὴ ἱκανότητα 
• στὴν αὐτοαντίληψι τῶν μαθητῶν,
• στὴν ἐνεργοποίησί τους (motivation)
• στὴν ἔφεσι γιὰ μάθησι ἄλλων ξένων γλωσσῶν
• στὴν κριτικὴ σκέψι
• στὰ Μαθηματικὰ